12 Mart Muhtırası
12 Mart Muhtırası, Türkiye’nin siyasi tarihinde önemli bir dönemeç olarak kabul edilen olaylardan biridir. Bu yazıda 12 Mart Muhtırası’nın detaylarına ve etkilerine odaklanacağız.
Kısaca; 12 Mart Muhturası, saat 9.30’da Genelkurmay’da toplanan Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç ve Kuvvet Komutanlarının hazırladıkları metnin 13.30’da radyoda okunmasıyla başlayan ve Faruk Gürlerin cumhurbaşkanlığı seçiminde saf dışı bırakılmasıyla sona eren süreci ifade etmektedir.
Muhtıra Nedir?
Muhtıra, adından da anlaşılacağı üzere uyarı anlamına gelmektedir. Muhtıra, genellikle askeri bir güç tarafından siyasi otoriteye karşı yapılan yazılı bir uyarı veya talep şeklinde tanımlanır. Muhtıralar, genellikle siyasi krizler veya belirsizlikler sırasında ortaya çıkar ve hükümete belirli konularda düzeltme yapması veya belirli adımlar atması gerektiğini belirtir. Muhtıralar, askeri müdahalelerin bir türü olarak da görülebilir ancak doğrudan bir darbe girişimi olmayabilir. Türkiye’nin tarihinde birkaç önemli muhtıra olayı yaşanmıştır ve bu olaylar genellikle ülkenin siyasi atmosferinde önemli etkilere sahip olmuştur. Muhtıralar, demokratik süreçlere zarar verebileceği gibi, siyasi istikrarsızlığın artmasına da neden olabilir. Bu nedenle, muhtıra olayları genellikle ülkede endişe ve tartışmalara yol açar.
12 Mart Muhtırası Nedir?
12 Mart Muhtırası, Türkiye’de 12 Mart 1971 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından yayımlanan bir muhtıra ile gerçekleşen askeri müdahaledir. Muhtıra, dönemin hükümetine yönelik bir uyarı niteliği taşımaktaydı ve siyasi istikrarsızlık, ekonomik kriz ve toplumsal çalkantılar gibi sebeplerle yapılmıştı.
12 Mart Muhtırası’nın Nedenleri ve Arka Planı
12 Mart Muhtırası’nın arka planında, Türkiye’nin o dönemde yaşadığı siyasi ve ekonomik sorunlar bulunmaktadır. Ülke, artan sol ve sağ görüşlü grupların çatışmaları, ekonomik sıkıntılar ve toplumsal huzursuzluklar ile karşı karşıyaydı. Bu durum, askeri müdahalenin gerekli görülmesine sebep oldu.
Parlamento ve Hükümetin tutum görüş ve icraatlarıyla yurdun anarşi, kardeş kavgası, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar içine sokulduğunu tespiti yapılıyordu. Kamuoyunun Atatürk’ün hedef gösterdiği uygarlık seviyesine ulaşma ümidini kaybettiğini, Anayasa’nın öngördüğü reformları yapmayarak Türkiye Cumhuriyeti’nin geleceğini ağır bir tehlikeye düşürüldüğü ifade edilmekteydi.
TSK, ülkeyi içinde bulunduğu olumsuz koşullardan kurtarmak için partiler üstü bir anlayışı çözüm olarak öngörüyordu. Eğer bu isteği yerine getirilmezse ise kanunların kendisine vermiş olduğu Türkiye Cumhuriyeti’ni korumak ve kollamak görevini yerine getirerek idareyi eline alacağını vurgulamaktaydı.
12 Mart Muhtırası’nın Sonuçları ve Etkileri
Sonuç itibariyle 27 Mayıs sonrası ortaya çıkarılan anayasal ortamın da etkisi olmakla beraber, parlamento ve hükümetin tutum ve icraatlarıyla ülkeyi anarşiye, kardeş kavgasına ve sosyal ve ekonomik huzursuzluklara sürüklediği öne sürüldü. Ülkedeki koşulların normalleştirilmesi ve reformların uygulanası için bir teknokratları hükümetinin kurulması isteniyordu[1]. Muhtıranın hangi yönden kime verildiği ise çok tartışıldı. Muhtıradan hemen sonra General Gürler, Demirel’e telefon edip “Bunu size karşı yapmadık, Süleyman Bey” diyerek teskin ettiği söylenir. Nihayetinde Başbakan Demirel istifasını vermek zorunda kalmıştır. Bundan sonraki devre Türk siyasi hayatında yeni bir dönemi işaret edecektir. Ayrıca 12 Mart’ın hükümeti devirip reformları uygulamak isteyen, 9\10 Mart gecesi müdahaleye hazırlanan askeri radikalleri engelleme görevi yaptığı da ortaya çıkmıştır. 17 Mart’ta 1 Amiral, 5 General, 35 Albay’ın emekliye sevk edilmesi tesadüf değildir.
12 Mart Muhtırası’nın ardından Türkiye’de bir askeri yönetim dönemi başladı. Siyasi partiler kapatıldı, sendikaların faaliyetleri durduruldu ve birçok kişi tutuklandı. Ülke, sıkıyönetim altında yönetilmeye başlandı ve bir dizi yasaklama ve kısıtlama getirildi. Bu dönem, Türkiye’nin demokrasi tarihinde kara bir leke olarak hatırlanmaktadır.
12 Mart Muhtırası Hakkında Merak Edilenler
1. 12 Mart Muhtırası ne zaman gerçekleşti?
12 Mart Muhtırası, 12 Mart 1971 tarihinde gerçekleşti.
2. 12 Mart Muhtırası hangi sebeplerle yapıldı?
Muhtıra, siyasi istikrarsızlık, ekonomik kriz ve toplumsal çalkantılar gibi sebeplerle yapıldı.
3. 12 Mart Muhtırası’nın etkileri neler oldu?
Muhtıranın ardından Türkiye’de askeri yönetim dönemi başladı, siyasi partiler kapatıldı, sıkıyönetim ilan edildi ve birçok kişi tutuklandı.
4. 12 Mart Muhtırası’nın Türkiye’nin demokrasi tarihindeki yeri nedir?
12 Mart Muhtırası, Türkiye’nin demokrasi tarihinde kara bir leke olarak hatırlanmaktadır.
Bu yazı, 12 Mart Muhtırası’nın önemi ve etkileri üzerine odaklandık. Türkiye’nin tarihsel süreçlerinde yaşanan bu gibi olaylar, ülkenin demokrasi ve siyasi istikrarı üzerinde derin izler bırakmıştır.
