Başat Güç Teorisi

Başat Güç (Dominant Power) kavramı, George Modelski tarafından geliştirilen, 15. yüzyılla birlikte belirli bir devletin belirli bir süreyle dünya üzerindeki egemenliğini domine ettiği teoridir.

Başat Güç Kuramı Nedir?

Kurama göre zaman içinde mevcut başat güce meydan okuyan bir başka güç (Challenger) ortaya çıkıyor, taraflar arasında büyük bir savaş yaşanıyor ve savaş sonucunda genellikle üçüncü bir devlet kazançlı çıkıp başat güç oluyor. Bu teoride okyanuslara egemen olmak önemli ve belirleyici özellik olarak gözüküyor.

İlk Başat Güç Portekiz

Portekiz, denizaşırı sömürgeciliğin başladığı 15. asırda başat güç konumunu elde eden ilk ülke oldu. Ancak Osmanlı askeri desteğini alan Fas Sultanlığı ile yapılan Vadi’s Seyl savaşında Portekiz İmparatoru 1. Sebastiao hayatını kaybedince Portekiz İmparatorluğu büyük bir çöküş sürecine girdi. Bundan sonra İspanya İmparatoru 2. Felipe çeşitli entrikalar yaparak Portekiz’i ele geçirdi. Böylelikle İspanya İmparatorluğu gücünün doruğuna ulaştı ve 16. yüzyılın en güçlüsü oldu.

İspanya

Bu tarihten itibaren dünya zenginlikleri bu kez İspanyol gemileri tarafından İspanya’ya taşınıyordu. İspanya güçlü konumunu 16. yüzyıl boyunca korudu. Ancak, bu dönemde İngiliz donanması İspanyolların Yenilmez Armada’sını yendi ve bu zafer Hollandalıların önünü açtı. Bu zaferden sonra İngilizler daha fazla ileri gitmek yerine adaya çekildiler ve kendilerini ön planda çıkartmadılar. Hollanda’nın kara ordusu güçlü değildi ancak muazzam bir donanması vardı. Hollanda-İspanya savaşları sonucu 17. yüzyılın lideri Hollanda oldu.

Hollanda

Ciddi bir nüfusa sahip olmayan Hollanda dünya zenginliklerini taşımaya güç yetiremeyince Avrupa burjuvazisi yardıma koştu. Avrupa’nın açık denizdeki ticaret gemilerinin dörtte üçü Hollanda bayrağı altında faaliyet gösterdi. Hollanda zenginleşti ve Amsterdam finans merkezi oldu. Hollanda’nın güç dönemi 17 yüzyıl boyunca sürdü. Hollanda’nın 17. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere ile yaptığı rekabet ve ticaret savaşları, Avrupa’daki 30 yıl savaşlarından Fransa’nın güçlü çıkmasına bağlı olarak Hollanda’nın başat konumu sona erdi.

Fransa

Bayrağı devralan Fransa 18. yüzyıl boyunca başat güç oldu. 1756 – 1763 yılları arasında İngiltere ve Fransa’nın başı çektiği yedi yıl savaşları yaşandı ve Savaşları sonunda İngiltere dünyanın yeni gücü oldu. Üzerinde güneş batmayan bir imparatorluk kuran İngiltere’ye Almanya’nın kafa tutması Birinci Dünya Savaşı’na neden oldu.

ABD

Birinci Dünya Savaşı sonunda Almanya yenildi ancak İngilizlerin de gücü tükendi ve ABD yeni lider oldu.

Osmanlı Devleti Başat Güç Oldu Mu?

Peki Osmanlı Devleti nerede? Yedi düvele korku salan kıtaları yöneten Büyük Osmanlı Devleti’nin bu kuramda adının geçmemesinin nedeni, bu teoride başat devletin denizlere egemen olması gerekmektedir. Ancak Osmanlı bir kara devleti idi. Bu sebep ismi teoride geçmemektedir.