Hersek İsyanı
Hersek İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun Bosna eyaletine bağlı Hersek bölgesinde 1852 yılında gerçekleşen bir isyandır. Bu isyan, bölgedeki yerel halkın Osmanlı yönetimine karşı hoşnutsuzluğunu ve bağımsızlık taleplerini ifade etmek amacıyla ortaya çıkmıştır.
İsyanın sebepleri arasında ekonomik sıkıntılar, vergi yükümlülüklerinin ağırlığı, adaletsizlik ve baskılar yer almaktadır. Ayrıca, bölgedeki Hristiyan nüfusun Müslümanlara karşı ayrımcılığa uğradığına dair şikayetler de isyanın tetikleyicileri arasında sayılabilir. Hersek İsyanı görünüşte Hristiyanlardan bazılarının vergi vermemek için başlattıkları bir isyandır. İsyan kısa sürede tüm Balkanları tehdit eder duruma gelmiştir.
Paris Antlaşması ile Osmanlı Avrupa’sında kurulan denge 1870’den sonra Rusya tarafından bozulmuştur. Bu durum Balkan, Hristiyan toplumlarına Osmanlı yönetiminden ayrılmak için cesaret vermişti.
Hersek İsyanı, bölgedeki yerel liderlerin önderliğinde gerçekleşmiştir. İsyanın liderlerinden biri olan Herzegovina Voyvodası (Bölge Beyi) Ali-paşa Rizvanbegović, yerel halkı örgütleyerek Osmanlı yönetimine karşı silahlı direnişe geçmiştir. İsyan, bölgedeki Osmanlı askeri birliklerine karşı başarılı bir şekilde direnmiş ve bölgede kontrolü ele geçirmiştir.
Hersek isyanı görünüşte Hristiyanlardan bazılarının vergi vermemek için başlattıkları bir isyandı. Osmanlı Devleti, Avrupalı Devletlerin müdahalesini önlemek için önce İsyancıları uyarı ile yola getirmek istedi. Ancak bu da devletin olay karşısında güçsüz kaldığı izlenimini verdi. İsyanın daha da büyümesine sebep oldu. Bu defa Babıali, asilerin üzerine kuvvet göndermiştir. Fakat ayaklanma Bosna, Sırbistan, Karadağ ve Bulgaristan’da coşkuyla karşılanmış. Özellikle Karadağ ve Sırbistan’dan her türlü yardımı göndermiştir. Bu yardımlar isyanın batırılmasını önlemiş bilakis isyan yayılmış ve bütün Balkanları tehdit eder duruma gelmiştir. Hersek İsyanı kısa sürede çözülmesi zor bir balkan bunalımına dönüşmüştür.
Ancak, Osmanlı İmparatorluğu isyana karşı güçlü bir askeri müdahalede bulunmuş ve isyanı bastırmıştır. Osmanlı ordusu, bölgeye askeri birlikler göndererek isyancıları yenilgiye uğratmış ve isyanın liderlerini yakalamıştır. İsyanın bastırılmasıyla birlikte Hersek bölgesindeki isyancılar cezalandırılmış ve Osmanlı yönetimi tekrar sağlanmıştır.
Avrupalı Devletler içinde ilk harekete geçen Avusturya olmuştur. Sorun önce Berlin’de doğu sorunu çerçevesinde ele alınmıştır. Avusturya, Almanya, Rusya arasında yapılan görüşmeler neticesinde devletin Bosna Hersek’te bir takım ayrıcalıklar vermesi için bir tasarı hazırlanmıştır. Babıali içişlerine müdahaleyi anlayınca hemen bir ferman çıkararak Bosna Hersek’e bir takım ayrıcalıklar vermiştir. Fakat isyan durdurulamamıştır.
Hersek İsyanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlar’daki toprak kayıplarının bir parçası olarak değerlendirilebilir. İsyan, bölgedeki yerel halkın Osmanlı yönetimine karşı duyduğu hoşnutsuzluğun bir ifadesi olmuş ve bölgedeki bağımsızlık hareketlerinin bir örneği olarak tarihe geçmiştir.
Avrupalı Devletler içinde ilk harekete geçen Avusturya olmuştur. Sorun önce Berlin’de doğu sorunu çerçevesinde ele alınmıştır. Avusturya, Almanya, Rusya arasında yapılan görüşmeler neticesinde devletin Bosna Hersek’te bir takım ayrıcalıklar vermesi için bir tasarı hazırlanmıştır. Babıali içişlerine müdahaleyi anlayınca hemen bir ferman çıkararak Bosna Hersek’e bir takım ayrıcalıklar vermiştir. Fakat isyan durdurulamamıştır.
Berlin Memorandumu
Berlin’de alınan kararlar neticesinde Osmanlı Devleti’ne bir nota verilmiştir. Osmanlı Devleti notadaki istekleri zaten öncede verilmiş olduğunu belirterek bu notayı kabul etmiştir. Fakat asiler bu notadaki haklarını az görerek kabul etmediler. Bundan sonra Balkan sorununda inisiyatif Rusya’nın eline geçti. Rusya’nın girişimiyle 1876’da Berlin’de Almanya, Rusya, Avusturya arasında Berlin Memorandumu imzalandı. Berlin Memorandumu, Paris Antlaşması’nda imzası bulunan diğer devletlere de gönderildi. Fransa ve İtalya buna katılırken İngiltere bunu reddetti.
Bu gelişmeler İstanbul’da İngiltere’nin nüfusunu artırırken Rusya’ya kızgınlık artmıştır. Böylece Hersek isyanı ile başlayan büyük devletlerin karşı karşıya kaldığı bir sorun haline geldi.
