Tarihsicilik Nedir?
Tarihsicilik terimi bugüne dek değişik anlamlarda kullanılagelmiştir. En bilinen anlamıyla tarihsicilik, “toplumsal değişmenin evrensel yasaları olduğunu ve sosyal bilimlerin bunları ortaya çıkartmakla yükümlü bulunduğunu ileri süren her türden sosyal bilim anlayışını kapsamına almaktadır.”[1] Başka bir ifadeyle tarihsicilik, tarihin evrensel yasaları olduğu, tarihin zorunlu olarak belli bir ereğe, bu anlamda da bir sona doğru aktığı görüşüdür.[2] Yani, totalitarizmi, determinizmi ve hatta kaderciliği örtük olarak içeren evrenselci tarih görüşünün adıdır.[3]
Bu genel tanımlamalardan sonra Felsefe Profesörü Ahmet Cevizci’nin hazırladığı felsefe terimleri sözlüğünde tarihsicilik şu şekilde ifade edilmiştir: (ing. Historicism[4]), (Fr. Historisme), (AI. Historismus) Alman filozofu E. Rothacker’in, evreni olduğu kadar, insanlık tarihini de birtakım temel mekanik analojilerle kavramaya çalışan bakış açısı için kullandığı terim…İngiliz filozofu Popper tarafından sosyal bilimlerde, tarihin gelecekteki seyrini önceden kestirmeyi kendisinin temel amacı yapan ve bu amaca tarihin evriminin gerisinde yatan model, yasa veya eğilimlerin keşfedilmesi suretiyle erişebileceğini savunan yaklaşıma verdiği ad.[5] Sonuç itibariyle beşeri olaylardan elde edilen prensiplerden hareket ederek geleceğe yönelik bir takım tahminlerde, bir nevi kehanetlerde, bulunan düşünürler tarihsici olarak adlandırılmışlardır.[6]
Tarihselcilik ve Tarihsicilik
Tarihsicilik, tarihselcilik ile aynı anlama gelmemektedir. Karl Popper’ın Tarihsiciliğin Sefaleti isimli kitabının Türkçeye çevirisinde yaşanan karışıklıktan dolayı bu iki terim arasında karışıklıklar doğmuştur. Ancak ikisi farklı anlamlar ihtiva etmektedir.
Geçmişten bugüne tek bir yol gelir. Ancak bugünden geleceğe giderken çatallaşarak sonsuz sayıda seçenek sunar. Bu yolların bazıları daha geniş, daha konforlu, veya daha belirgindir…[7]Yuval Noah Harari
Kaynaklar
[1] Levent Köker, Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi, İletişim Yayınları, 15. Baskı, İstanbul, 2016, s. 102.
[2] Doğan Özlem, Felsefi Hermeneutiğe Geçiş Yolu Olarak Tarihselcilik, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (1)127-45. s. 136.
[3] Doğan Özlem, Felsefi Hermeneutiğe Geçiş Yolu Olarak Tarihselcilik, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (1)127-45. s. 136.
[4] Ahmet Cevizci tarihsicliğin İngilizce tercümesinde historism terimini kullanmıştır. Bu çevirinin son yapılan araştırmalarda hatalı olduğunun anlaşılması üzerine burada güncel çevirisi olan historicism kullanılmıştır.
[5] Ahmet Cevizci, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul, 1999, s. 829.
[6] İshak Özgel, Tarihselcilik düşüncesi bağlamında Kur’an’ın tarihsel yorumu: metodolojik bir teklif, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002, s. 20.
[7] Yuval Noah Harari, Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi, Çev.: Ertuğrul Genç, Kolektif Kitap, 22. Baskı, İstanbul, 2016, s. 237.
